Geskryf deur Johan Koekemoer
In die skadu’s van die verlede, waar die fondamente van die Westerse beskawing gelê is, het die antieke Grieke ‘n onderwysstelsel ontwikkel wat die belangrikheid van kennis, deug en burgerskap beklemtoon het. Hierdie stelsel, gewortel in die skole van Plato en Aristoteles, het nie net kennis en vaardighede oorgedra nie, maar ook ‘n lewenswyse wat die volle menslike ontwikkeling aangespreek het. Die oorspronklike doel van onderwys was om individue voor te berei om as vryburgers, medewerkers in hul gemeenskappe te wees. Soos die eeue aangestap het, het die aard en funksie van onderwys egter dramaties verander, veral met die koms van die Nywerheidsrewolusie en die latere elektroniese en digitale eras.
Gedurende die Neolitiese tydperk het die eerste groot ommeswaai in menslike samelewings plaasgevind, toe nomadiese jagters en versamelaars gevestigde landbouers geword het; ons kan dit die “Landbourewolusie” noem. Hierdie era het die behoefte aan ‘n nuwe soort kennis en vaardigheid geskep, ‘n tema wat dwarsdeur die geskiedenis herhaal sou word. Met elke nuwe era – van die Landbourewolusie tot die Nywerheidsrewolusie en uiteindelik die digitale era – het die vraagstukke van onderwys verander, wat weerspieël word in die manier waarop gemeenskappe hul kinders vir die beroepswêreld en lewe voorberei het.
Die Nywerheidsrewolusie het ‘n radikale verskuiwing na massaproduksie en fabriekswerk meegebring, wat gelei het tot die ontstaan van die fabriekskoolmodel. Hierdie model, met sy oorsprong in Pruise, het onderwys gesien as ‘n middel om ‘n homogene werksmag te skep wat die behoeftes van ‘n groeiende industrie kon bevredig. Onderwys het ‘n ekonomiese dryfkrag geword, gefokus op die opleiding van die massa eerder as die individuele ontwikkeling van die kind.
Die ontwikkeling tot die huidige digitale era het die uitdagings en geleenthede wat tegnologie bied en die manier waarop ons oor onderwys dink en dit beoefen, fundamenteel verander. In hierdie nuwe era is die beroepswêreld en die samelewing meer onvoorspelbaar as ooit tevore. Die vinnige pas van verandering het die behoefte aan ‘n nuwe soort onderwysstelsel geskep – een wat ‘n kind kan voorberei op ‘n wêreld wat voortdurend verander.
Die vraagstuk oor onderwys in die digitale era, is dus tweeledig: Eerstens, hoe lyk die kind wat ‘n skool moet vorm om sodoende te verseker dat hy kan floreer in ‘n vinnigveranderende wêreld? Tweedens, watter skoolmodel sal hierdie profiel help verseker? Die antwoord lê in ‘n fundamentele heroorweging van ons benadering tot onderwys, waar die fokus verskuif van die memorisering van feite na die ontwikkeling van vaardighede, slyp van ingesteldhede en die vestiging van waardes.
Die toekoms van onderwys vereis ‘n model wat kinders nie net voorberei op die arbeidsmark nie, maar hulle ook toerus met vaardighede van innovasie en leierskap én hulle bouers van gemeenskappe maak. Dit beteken ‘n terugkeer na sommige van die kernbeginsels van die antieke Griekse onderwysstelsel – ‘n holistiese benadering wat die volle menslike ontwikkeling aanspreek, terwyl dit ook die unieke uitdagings en geleenthede van die digitale era in ag neem.
In hierdie konteks is die rol van die opvoeder in die klaskamer allesbepalend. In plaas van blote inligtingoordrag, moet hulle die leerproses begelei sodat ‘n omgewing geskep word waar kinders hul talente kan ontdek en hul vaardighede kan ontwikkel deur speel, projekaktiwiteite, onderlinge samewerking en kritiese denke. Tegnologie speel ‘n ondersteunende rol, wat persoonlike leerervarings moontlik maak en elke kind se unieke behoeftes, belangstellings en tempo van leer aanspreek.
Terwyl ons vorentoe beweeg, is dit duidelik dat die pad na opvoedkundige uitnemendheid, nie ‘n pad van rosegeur en maanskyn is nie. Dit is ‘n reis wat vereis dat ons voortdurend moet aanpas en innoveer, ‘n reis gebaseer op die lesse van die verlede, die realiteite van die huidige konteks en die onsekerhede van die toekomstige wêreld. Deur te fokus op die ontwikkeling van die volle kind – die denke, die hart, die hande – kan ons ‘n toekoms skep waarin elke kind die geleentheid het om te floreer, nie net as werker nie, maar as vryburger in ‘n globale wêreld. Soos ons van antieke Griekeland tot die digitale era beweeg, is die boodskap duidelik: Onderwys en onderwysstelsels moet aanpas om relevant te bly, en die tyd om hierdie nuwe koers in te slaan, is nou!
Johan Koekemoer is ‘n Pretorianer, voormalige onderwyser en pa van vyf. Hy beskik oor ‘n Meganiese Ingenieursgraad (2012) en meestersgrade in Wiskundeonderwys (2021) en Besigheidsadministrasie (2023). In 2013 voel Johan hom geroepe tot die onderwys en beywer hom sedertdien om ‘n goeie toekoms vir onderwys in Suid-Afrika te help skep. Hy is tans hoof van Onderrig en Leer by Solidariteit Skoleondersteuningsentrum (SOS).